Şikâri Destanı’nda Kadın Alp Motifi
(Female Alpine Type İn Shikari Epic
)
|
Author
|
:
Nabi Kobotarian (Azeroğlu)
|
|
|
Type |
:
|
|
Printing Year |
:
|
|
Number |
:
|
|
Page |
:
|
 496  358
|
Summary
İran sahası yoğun Türk nüfusunun yaşamasına rağmen yeterince araştırılmayan bölgeler arasında yer almıştır. Alman seyyahı Adam Olearius, Dede Korkut Kitabı’nın üç önemli kahramanı; Dede Korkut, Kazan Han ve Burla Hatun’un mezarlarının Azerbaycan’da olduğunun tespit etmiştir. Adam Olearus’un tespitine göre Dede Korkut’un mezarı Azerbaycan’ın Derbend kentinde, Burla Hatun’un mezarı Urmiye Kalesinde ve Kazan Han mezarı Tebriz’de Acı Çay ırmağının kenarında bulunmaktadır. Meşhur Osmanlı seyyahı Evliyâ Çelebi ünlü Seyahetnâme eserinde Dede Korkut’un mezarının Derbent’te olduğunu belirtmiştir. Bunun yanısıra son dönemde İran’da bulunan Dede Korkut hikâyelerinin yeni bir boyu bölgenin Türk kültürü açısından ne kadar önemli olduğununu da göstermektedir.
Bu zengin kültür coğrafyasında derlediğimiz destanlar, hikâyeler, atasözleri ve deyimler Türk dünyası için büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmamızda Tebriz âşıklarının anlattığı ve Türk dünyasının uzun destanı olan Şikâri Destanı’nda kadın alp motifi üzerinde duracağız. Şikâri Destanın’ın en kapsamlı şekli 1970 yıllarında Tebriz âşıklarından Âşık Yedullah tarafından anlatılmıştır. Destan tarafımızca derlenerek yazıya aktarılmıştır. Daha sonra bu destan “Tebriz Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı” adlı yüksek lisans tezimizde yer almıştır. Destan 2013 yılında Türk Dil Kurumunun “Türk Dünyası destanları tespiti ve Türkiye Türkçesine çevrilmesi” projesi çerçevesinde kitap haline getirilmiştir. Destanın genel konusu Şikâri’nin Müslümanlığı yaymasıdır. Bu yönüyle Şikâri Destanı Danişmentname ve Battalname destanlarına kaynaklık edebilir.
Şikâri Destanı motif yapısı bakımdan en zengin destanlarımızdan biridir. Dede Korkut kitabında görülen tüm motiflerin yanı sıra Azerbaycan efsanelerinde karşılaştığımız motifleri de bu destanda görmemiz mümkündür. Şikâri destanını incelediğimizde eski Türk inançları ve atalar kültünü birçok yerde görebiliriz. Bu destan eski inanç sisteminden örnekler taşımaktadır. Türk toplumunda bireylerin ilişkileri ve kadınların toplumda olan yerlerinin ipuçlarını bulmaktayız. Destanda dikkatimizi çeken kadın alp motifi incelediğimizde eski Türk toplumlarında kadınların el obada önemi ve yerini görmekteyiz.
Bu çalışmamızda destanda kadın tipleri ve kadın alp tipleri üzerinde durulacaktır.
Keywords
“İran Türkleri”, “Tebriz Ȃşıklık Geleneği”, “Sözlü Gelenek”, “Kadın Alp Tipi”, “Şikâri Destanı”.
Abstract
Iranian area has been adequately researched despite the intense Turkish population. German traveler Adam Olearius is the three prominent heroes of the Book of Dede Korkut; Dede Korkut found that the graves of Kazan Khan and Burla Hatun were in Azerbaijan. According to his determination, the tomb of Dede Korkut is located in Derbend city of Azerbaijan, the burial of Burla Hatun is in Urmiye Castle and the Kazan Han tomb is in Tabriz near the Bitter Tea River. The famous Ottoman traveler Evliyâ Çelebi stated in his famous Seyahetnâme that the tomb of Dede Korkut was in Derbent. In addition to this, a new dimension of Dede Korkut stories in Iran recently shows how important the region is for Turkish culture.
Epics, stories, proverbs and idioms that we have compiled in this rich cultural geography are of great importance for the Turkish world. In this study, we will focus on the female alpine motif in the Şikâri Epic, which is explained by the lovers of Tabriz and is the long epic of the Turkish world. The most comprehensive form of Şikâri Desta was described in 1970 by Aşık Yedullah, ashiq of Tabriz. The epic was compiled by us and transferred to the text. Later, this epic was included in our master's thesis titled “Tabriz Ashiq Tradition and Minstrel Literature”. Epic of the Turkish Language Association in 2013, "the determination of the Turkish world and translated into Turkey Turkish epics" was booked in the framework of the project. The general subject of the epic is that the Qur'an spreads Islam. In this respect, it can be the source of the Epic of Complaints Danişmentname and Battalname.
Şikâri Epic motif structure is one of our richest epics. In addition to all the motifs seen in the book of Dede Korkut, it is possible to see the motifs encountered in the legends of Azerbaijan in this epic. When we examine the chic saga, we can see the cult of ancient Turkish beliefs and ancestors in many places. This epic carries examples from the old belief system. In the Turkish society, we find the relationships of individuals and clues of women's places in society. When we examine the female alpine motif that attracts our attention in the epic, we see the importance and place of women in ancient Turkish societies.
In this study, we will focus on epic types of women and types of female alpine.
Keywords
?“İran Turks”, “Tabriz Ashiq Tradition”, “Oral Tradition”, “Female Alpine Type”, “Shikari Epic”.?
