44 Gün Savaşı, Güney Kafkasya’da bilinen mevcut teamülleri ve dengeleri kökten değiştiren ezber bozan bir savaş olmuştur. SSCB’nin 26 Aralık 1991 tarihinde dağılmasından sonra Ermenistan Dağlık Karabağ’ı ve civarındaki Laçin, Gubatlı, Zengilan, Cebrayıl, Fizuli, Ağdam ve Kelbecer’i Moskova’nın da desteğini alarak haksız olarak işgal etmiştir. Bu işgaller esnasında binlerce Azerbaycan Türkü kadın, çocuk denmeden acımasızca katledilmiştir. Ermenistan’ın uluslararası hukuk kurallarını ihlal ederek yapmış olduğu bu işgal neticesinde Azerbaycan topraklarının % 20’sini kaybetmişti. O tarihten sonra 44 Gün Savaşı başlayana kadar geçen sürede Ermenistan, yine haksız bir şekilde gerçekleştirmiş olduğu sınır ihlallerine ve topyekûn savaş çıkarma potansiyeline sahip provokasyonlar yapmaya devam etmiştir. Nihayet Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 25 Eylül 2020 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’na seslenmiş olduğu bir konuşmada Azerbaycan'ın Ermenistan'ın bölgedeki haksız işgaline son verme vizyonunu hayata geçirmek ve toprak bütünlüğünü sağlamak için meşru müdafaa hakkı çerçevesinde bir karşı saldırı başlatılacağını açıklamıştır. Uzun süredir devam eden bir haksızlığa karşı başlatılan bu onursal savaş, BM Güvenlik Konseyinin Ermenistan’ın işgalci olduğunu ve işgal altındaki toprakların Azerbaycan’a ait olduğunu teyit eden, aynı zamanda Ermenilere işgali sonlandırma çağrısında bulunan; “822, 853, 874, 884” nolu dört karar ile uyumludur. 27 Eylül 2020 tarihinde Ermeni işgal unsurlarına karşı başlatılan savaş 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan’ın mutlak galibiyeti ile sonuçlanmıştır. Uluslararası hukukun temel ilkelerine göre; güç kullanarak sınırları değiştirmeye yönelik saldırılara hiçbir koşulda izin verilmemekte olup, saldırıya uğrayan ülkeyi ve halkı korumak için güç kullanımının “meşru müdafaa hakkı” çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bu nedenle 44 Gün Savaşı; Uluslararası Hukuk Kurallarına, BM, Avrupa Konseyi ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) teamüllerine uygun olduğundan hukuken bir sorun taşımamaktadır. Soğuk Savaş sonrası değişen dünya ve 2008 yılı küresel ekonomik krizi; değişen güvenlik algılarını ve halen günümüzde devam eden küresel ve bölgesel çatışmaları, değişen dengeler, yeni ittifaklar ve yeni potansiyel bölgesel güç aktörlerini gündeme getirmiştir. Milenyum sonrası gerçekleşen bu gelişmeler dikkate alındığında Azerbaycan’ın özellikle Kafkasya bölgesinde ve Avrupa’dan Asya’ya açılımı sağlayan coğrafi konumuna bakarak önemli bir kilit ülke olduğunu ve kilidin anahtarının da Zengezur olduğunu söyleyebiliriz. Bu çalışmada özellikle 44 Gün Savaşı sonrası Güney Kafkasya’da değişen dengeler ve imkânlar incelenecektir. Bu kapsamda 44 Gün Savaşı’nın mutlak galibi olan kilit ülke olarak nitelediğimiz Azerbaycan ve Zengezur koridorunun önemi ele alınacaktır.
