KLASİK İKTİSAT DÜŞÜNCESİNDE NEDENSELLİK
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17119706Anahtar Kelimeler:
Nedensellik, Deneycilik, bilim felsefesi, iktisat felsefesi, Adam SmithÖzet
Bu çalışma, klasik iktisat okulunda deneyci epistemoloji çerçevesinde nedenselliğin belirleyici rolünü incelemektedir. Bilim tarihinin temel problemlerinden biri olan nedensellik, bilimsel bilginin yapısını anlamaya yönelik çabaların merkezinde yer alır. Deneyci gelenek, özellikle iktisat alanında, modern sosyal bilimlerin temelleri üzerinde biçimlendirici bir etki yaratmıştır. David Hume, nedenselliği zorunluluk olarak değil, sadece birbirini düzenli biçimde takip eden olayların ardışıklığı olarak kavramsallaştırmış; şüpheci bir perspektiften, nedenselliğin yalnızca zihinsel bir alışkanlık olduğunu ve kesin olarak bilinemeyeceğini ileri sürmüştür. John Stuart Mill ise Hume’un şüpheciliğini, nedensel yasaların tümevarımsal deneysel yöntemlerle kurulabileceğini öne sürerek gidermeye çalışmıştır. Hume’dan derin biçimde etkilenen Adam Smith ise nedenselliği ahlaki duyarlılık ve toplumsal davranış bağlamında yorumlayan pragmatik bir yaklaşım benimsemiştir. Bu üç düşünürün perspektifleri, deneyci gelenek içinde nedenselliğin epistemolojik, metodolojik ve normatif boyutlarını açığa çıkarmaktadır. Makale, bu yönelimlerin karşılaştırmalı bir değerlendirmesini sunarak nedenselliğin felsefi, bilimsel ve etik boyutlarına çok katmanlı bir analiz getirmektedir.
Referanslar
Abadie, A., Diamond, A., & Hainmueller, J. (2015). Comparative politics and the synthetic control method. American Journal of Political Science, 59(2), 495–510. https://doi.org/10.1111/ajps.12116
Angrist, J. D., & Pischke, J.-S. (2009). Mostly harmless econometrics: An empiricist’s companion. Princeton University Press.
Angrist, J. D., & Pischke, J.-S. (2014). Mastering ’metrics: The path from cause to effect. Princeton University Press.
Beauchamp, T. L., & Rosenberg, A. (1981). Hume and the problem of causation. Oxford University Press.
Berry, C. J. (1997). Social theory of the Scottish Enlightenment. Edinburgh University Press.
Bunge, M. (2009). Causality and modern science (4th ed.). Dover.
Cartwright, N. (2007). Hunting causes and using them. Cambridge University Press.
Cattaneo, M. D., Idrobo, N., & Titiunik, R. (2020). A practical introduction to regression discontinuity designs. Cambridge University Press.
Chalmers, A. F. (2013). What is this thing called science? (4th ed.). Open University Press.
Cunningham, S. (2021). Causal inference: The mixtape. Yale University Press.
Dow, S. C. (2002). Economic methodology: An inquiry. Oxford University Press.
Garrett, D. (1997). Cognition and commitment in Hume’s philosophy. Oxford University Press.
Goodman-Bacon, A. (2021). Difference-in-differences with variation in treatment timing. Journal of Econometrics, 225(2), 254–277. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2021.03.014
Hausman, D. M. (1992). The inexact and separate science of economics. Cambridge University Press.
Hoover, K. D. (2001). Causality in macroeconomics. Cambridge University Press.
Hume, D. (2007). A treatise of human nature (D. F. Norton & M. J. Norton, Eds.). Oxford University Press. (Orijinal çalışma yayımlanma tarihi 1739–1740)
Imbens, G. W., & Rubin, D. B. (2015). Causal inference for statistics, social, and biomedical sciences: An introduction. Cambridge University Press.
Mäki, U. (2001). The economic world view: Studies in the ontology of economics. Cambridge University Press.
Mill, J. S. (1973). A system of logic (J. M. Robson, Ed.). University of Toronto Press. (Orijinal çalışma yayımlanma tarihi 1843)
Montes, L. (2004). Adam Smith in context: A critical reassessment of some central components of his thought. Palgrave Macmillan.
Norton, D. F. (1981). David Hume: Common-sense moralist, sceptical metaphysician. Princeton University Press.
Salmon, W. C. (1984). Scientific explanation and the causal structure of the world. Princeton University Press.
Skorupski, J. (1989). John Stuart Mill. Routledge.
Smith, A. (1994). An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations. Modern Library. (Orijinal çalışma yayımlanma tarihi 1776)
Smith, A. (2002). The theory of moral sentiments. Cambridge University Press. (Orijinal çalışma yayımlanma tarihi 1759)
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Lütfü ŞİMŞEK
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
