TUFARGANLI ABBAS İLE GÜLGEZ DESTANININ TEBRİZ VARYANTININ TANITIMI

Özet

İran sınırları içerisinde bulunan Türklerin dili, edebiyatı ve zengin kültürleri son zamanlarda
araştırmacıların dikkatini çekmiş durumda. Bölgede büyük Türk nüfusunun varlığı, zengin bir sözlü
geleneği oluşturmuştur. Âşıklık geleneğinin en zengin şeklini bu bölgede görmemiz mümkündür.
Düğünlerde hâlâ âşıkların destan [hikâye] parçaları anlattıklarını görmekteyiz. Bazı kahvehanelerde
âşıkların destan [hikâye] anlatma geleneği gittikçe zayıflasa da âşıklık geleneğinin hâlâ devam
ettiğini göstermektedir. Destan söyleme Azerbaycan âşıkları arasında eskiden beri önemli bir
gelenektir. Bu bölgede büyük bir Türk nüfusunun yaşaması, geniş bir sözlü kültür varlığını ortaya
koymuştur. Bu destanlar manzum ve mensur bir arada olup âşık tarafından saz eşliğinde ifa
edilmektedir. Bu sahada tespit ettiğimiz yüzlerce âşık destanı ve dört bine yakın âşık sanatçımız,
bölgede yoğun âşıklık geleneğinin yaşamasının göstergesidir. “Tufarganlı Abbas ile Gülgez
Destanı” bölgedeki âşıklık geleneğinde önemli bir yeri olduğu âşıklar tarafından vurgulanmaktadır.
Eskiden âşıkların geleneğine göre yeni yetme âşığın bu sanata başlayabilmesi için “Tufarganlı
Abbas ile Gülgez Destanı”nı eksiksiz söyleyebilme şartı var idi. Bu destan temel âşık havalarının
yer yer hepsi barındırmaktadır Bu nedenle bu hikâyeyi sazıyla sözüyle eksiksiz söyleyen kişinin
âşık havalarının tümünü öğrenmiş olduğu kabul edilirdi. Şiirlerde divan şiirinin kalıplarının da
kullanması Abbas Tufarganlı’yı diğer âşıklardan ayırmaktadır. Onun şiirlerinde yazılı edebiyat ile
halk edebiyatının birleşmesi sonucu ilahi ve insani aşkın bir yerde işlendiğini görmekteyiz.
Miraçname adı verilen şiirlerinde ilahi aşk ele alınmış, yerin yedi katından ve göğün yedi katından
haber vermiştir. Bu şiirlerde divan edebiyatının etkisi açıkça görülmektedir. Maddi aşk konulu
şiirlerinde Arap ve Fars edebiyatının mazmunlarının yanı sıra lirik halk şiirinin sade ve akıcılığı
özelliği de belirgindir. Ȃşık Hesen Gaffari’den derlediğimiz Tufarganlı Abbas ile Gülgez Destanı
Türk Dil Kurumunun “Türk Dünyası Destanları Tespiti ve Türkiye Türkçesine Aktarılması” projesi
çerçevesinde 2019 yılında kitap haline getirildi. Bu çalışmada Tufarganlı Abbas ile Gülgez
Destanı’nın Tebriz varıyantını Karadağlı Ȃşık Hesen Gaffari söylemini tanıtılacaktır.