GEÇ OSMANLI-ERKEN CUMHURİYET DÖNEMLERİNE TARİHLENDİRİLEN BİR GRUP TÜTÜN KESESİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

Özet

XVII. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı toplumu içinde yaygınlaşan tütün kullanımına yönelik
eşyaların üretimi geleneksel sanat alanlarımızdan birisi olmuş, farklı malzemelerle lüle, çubuk,
ağızlık, tabaka, nargile, mangal, kese gibi birçok eşya üretilmiştir. Salt işlevsel özellikleri ile değil
estetik kaygı da güdülerek üretilen ve zengin bezeme kompozisyonlarına sahip bu eşyalar
etnoğrafik eserlerimizin önemli bir alanını oluşturmuştur. Fabrikasyon üretimin yaygınlaşmasıyla
birlikte birçok geleneksel sanatlarımızda olduğu gibi tütün kullanımına yönelik eşyaların yapımı da
tamamen ortadan kalkmış ve toplumun hafızasından giderek silinmiştir. Günümüzde üretimi
yapılmayan bu eşyalara ancak birkaç müze veya koleksiyonlarda rastlamak mümkündür.
Yaptığımız yayın ve katalog araştırmalarında ülkemizde çeşitli müzelerde ve özel koleksiyonlarda
dağınık bir biçimde örnekleri bulunan tütün keselerini konu edinen toplu bir kataloğun veya
kapsamlı bir yayının olmadığı, tütün keselerini ele alan yayın sayısının da oldukça sınırlı olduğu
görülmüştür. Bu yayınlarda da tütün keseleri ya tütün kültürüne ait diğer eşyalarla birlikte
değerlendirilmiş ya da keseleri konu edinen genel çalışmalarda birkaç örnek olarak ele alınmıştır.
Araştırma kapsamında tespit edebildiğimiz bir grup tütün kesesi bize bu alanın araştırılmaya muhtaç
olduğunu ve yüzyılların mirası olan, unutulmaya yüz tutmuş bu ata yadigârı kültür varlıklarının
toplumun hafızasına tekrar kazandırılması gerektiğini ortaya koymuştur. Bu çalışmada zengin
kültürel mirasımızın önemli bir parçası olan tütün keselerinin yaşatılması, belgelenmesi ve gelecek
kuşaklara aktarılmasının sağlanması ile geleneksel Türk sanatlarımız içinde yeri ve öneminin ortaya
konması amaçlanmıştır. Türk işleme sanatının ince teknikleri ile işlenen ve zengin bezeme
kompozisyonlarına sahip bir grup tütün kesesi üzerine yaptığımız bu çalışmanın Türk kültür tarihi
ve kültürel mirasımızın korunmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.