1725 YILINDA OSMANLI TAHRİR DEFTERİNE GÖRE TEBRİZ

Özet

XVIII. yüzyılın ilk çeyreği boyunca cereyan eden olaylar Safevi Devleti’nin çöküşüne zemin
hazırlamıştır.1720’de, Safevi Devleti’nin vaziyetini içeriden görmek ve tespit etmek için elçi olarak
İsfahan’a gönderilen Dürri Ahmet Efendi’nin hazırladığı raporun askeri harekata elverişli bir tablo
çizmesi üzerine 1723 yılında Osmanlı ordusu üç koldan İran’a girdi ve bir yıl sonra Tebriz Osmanlı
Devleti’nin kontrolüne geçti. Osmanlı klasik geleneğine göre şehrin ele geçirilmesinden sonra
bölgenin tahrir faaliyeti gerçekleştirildi. Bu çalışmada 1725 yılında Osmanlı mülküne katılan Tebriz
için hazırlanan Tahrir Defteri incelenecektir. Fethi takiben yürütülen tahrir faaliyetleri sonucunda
904 ve 908 numaralı iki cilt tahrir defteri hazırlanmıştır. Bu çalışmamızda 904 numaralı Mufassal
Tapu Tahrir Defterini esas alarak bilgiler vermeye çalışacağız. Bu defterde yapılan tasnifi esas
alarak Nefs-i Şehr-i Tebriz’in Osmanlı Devleti tarafından oluşturulan idari yapısını, bölgelerin
isimlerini, tahmini nüfuslarını, vergiye tabi olan mükellef sayısını, üretilen ürünlerin ve bulunan
sanayinin adlarını, elde edilen ekonomik değerin tahmini miktarını tespit etmeye çalışacağız. Bu
araştırma tarihi coğrafya açısından da çok önemlidir. Zira Safeviler Dönemi İran’ıyla ilgili içerdiği
bilgiler, kaydedilen yer ve bölge isimlerinin günümüzdeki isimlerle karşılaştırmasına imkan sağlar
ve isimlerin zaman içindeki değişimlerini de gözlemlemeye imkan verir.