URARTU DEVLETİ DIŞ SİYASETİNDE MANNA ÜLKESİNİN ÖNEMİ

Özet

Manna Devleti, M.Ö. 9. yüzyılda Urmiye Gölü güneyinde kurulmuştur. Bu devletin adı, M.Ö. 1.
binden itibaren Urartu ve Asur çivi yazılı kaynaklarında geçmektedir. Manna ülkesinin bulunduğu
bölge, büyük bir kuraklık ve dolayısıyla Orta Asya’dan göç dalgasının başladığı Demir Çağı’nda,
ticaret yolları üzerinde bulunmasından dolayı özellikle önemlidir. Erken dönemden itibaren Urartu
Krallığı’nın dikkatini çekmiş olan Urmiye Gölü Havzası, hâkimiyet kurulamayan ve bu nedenle
hemen hemen bütün Urartu kralları tarafından sefer düzenlenen bölgelerden biridir. Manna’yı
boyunduruk altına alma girişimi Urartu Kralı Menua döneminde artmış, Menua’nın ardılı I. Argišti
dönemindeki yoğun seferler sırasında Asur tehdidiyle karşı karşıya kalınmıştır. II. Sarduri
döneminde seferler devam etmiş, Manna beyliklerinden haraç alınmıştır. Asur vassalı olan Manna
Kralı Iranzu, Asurluların Urartu’ya karşı yaptığı başarılı savaşı fırsat bilip merkezileşme politikası
izlemiş ve ülkede merkezi otoriteye bağımlı beylik sistemini yaratmıştır. Iranzu’nun hükümdarlığı
sırasında Manna, Urmiye Gölü Havzası çevresinde güçlü bir devlet haline gelse de Iranzu’nun
merkezileşme politikasını beğenmeyen bazı yöneticiler ve beyler, Urartu’ya Manna’nın iç işlerine
müdahale etme fırsatını vermişlerdir. Urartu Kralı I. Rusa, Mannalar arasındaki iç siyasi krizi kendi
amaçları doğrultusunda kullanmış, bazı beylikleri merkezi otoriteye karşı kışkırtmış ve ülkede
Urartu yanlısı bir grup ortaya çıkmıştır. Böylece Urmiye Gölü Havzası, I. Rusa döneminde Urartu
ve Asur Devletleri arasında yoğun bir hâkimiyet mücadelesine konu olmuştur. Asur Kralı II.
Sargon’la birlikte Urartuların bölgedeki baskısı azalmıştır. II. Sargon’un Urartu Krallığı’nı
yenilgiye uğrattığı seferin ardından bölgedeki güç dengeleri değişmiş, bundan sonra Urartu yazılı
kaynaklarında Manna’dan bahsedilmemiştir. Bu çalışmada, Azerbaycan tarihinde önemli bir yeri
olan Manna Devleti’nin Urartu Devleti dış siyaseti açısından önemi ele alınmıştır.