EBÜ'L-BEREKÂT EN-NESEFÎ'NİN (Ö. 710/1310) EL-UMDE'Sİ ÜZERİNE YAZILAN ŞERHLERİN ÜSLUP AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Özet

Tam ismi Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, lakabı Hâfızüddîn, künyesi ise Ebü’l-Berekât’dir.
Doğduğu yere nispetle de ‘en-Nesefî’ nisbesi verilmiştir. Buhara yakınlarında bulunan günümüzde
Özbekistan’a bağlı olup ‘Karşı’ ismi ile anılan, Nesef şehrinde doğdu. Doğum tarihi tam olarak
bilinmemekle beraber tabakât kitaplarının ittifak ettiği hocası, Şemsüleimme olarak da bilinen
Muhammed b. Abdüssettâr el-Kerderî’nin vefat tarihinin 642/1244 olarak zikredilmesi, bize Ebü’lBerekât en-Nesefî’nin doğum tarihinin hicri VII. yüzyılın ilk çeyreğinde olabileceği öngörüsünü
oluşturmaktadır. Hayatı hakkında pek detaylı bilgi edinemediğimiz Nesefî, biyografi kitaplarında
geçen bilgilere göre ilmi eğitimini aldıktan sonra Kirman’da Kutbiyye-Sultâniyye medreselerinde
müderrislik yapmıştır. Burada uzun yıllar müderrislik yapan Nesefî, 710 yılında Bağdat’a geldiği ve
aynı sene içerisinde geri dönüşü esnasında Îzec denilen yerde vefat etmiş ve oraya defnedilmiştir.
Daha çok fıkıh ve fıkıh usûlü alanlarında meşhur bir alim olsa da kelam alanında da kaleme almış
olduğu eserler de bir o kadar ilgiye mazhar olmuştur. Nitekim Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin elAkâid’inden esinlenerek yazmış olduğu el-Umde isimli kelam metin kitabı yıllarca medreselerde
okutulmuş ve kelam ilmine yeni başlayanların başucu kitabı olmuştur. İlerleyen dönemlerde ise bu
eser üzerine başta müellifin kendisi olmak üzere birçok alim tarafından şerh, haşiye ve nazm
çalışmaları yapılmıştır. Bu makalemizde ise Ebü’l-Berekât en-Nesefî’nin el-Umde’si üzerine
yapılan şerhler hakkında ulaşabildiğimiz bilgileri verdikten sonra yapılan bu çalışmaların üslup ve
düzen açısından incelemesini ve karşılaştırmasını yapacağız.