BİYOİKTİDAR VE ENGELLİ BİREY: ENGELLİ BEDENİN DENETİMİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Özet

Biyopolitika modern devletlerin toplumsal yaşamı kontrol ettiği, denetlediği yeni bir iktidar
biçimidir. Biyoiktidar bedeni tanımlayarak, kontrol ederek, denetleyerek gerçekleşmektedir. Bu
çalışmada biyoiktidar ve engelli beden konu edilmektedir. Çalışmada biyoiktidarın engelli beden
üzerinden toplumsal düzeyde nasıl işlediğinin anlaşılması amaçlanmaktadır. Biyoiktidarın denetimi
engellilik durumunun ve engelli bireyin tanımlanmasıyla başlar. Bu tanımlar normal-anormal
ayrımına göre yapılır. Engelli beden ve engelli birey kültürel resimde anormal olarak tanımlanır. Bu
tanımların yansıdığı toplumsal dünyada ise engelli bedeni etiketleyen, ayrıştıran, dışlayan,
ötekileştiren dinamikler işler. Bu dinamikler üzerinden engelli birey toplumun normal sınırlarına
dahil edilmeden kısıtlı bir alanda yaşamak durumunda kalır. Biyoiktidarın işleyişi engelli bireylerin
belirli bir toplumsal statüde, yaşam kalitesinde ve normallerle eşit olmayan bir biçimde yaşamasıyla
sonuçlanmaktadır. Biyoiktidarın söz konusu dışlayıcı mekanizmaları engelli bireyin yasal ve
söylem düzeyinde diğer bireylerle eşit kabul edildiği ve çeşitli ayrıcalıklar elde ettiği bir toplumsal
zeminde gerçekleşir. Bu araştırmada gündelik yaşamda engelli bedenin nasıl tanımladığı ortaya
koyularak engelli bireyleri toplumsal yaşamın kıyısında tutan denetim mekanizmaları ele
alınmaktadır. Araştırma bu durumu engelli bireylerin bakış açısından ortaya koymayı amaçladığı
için nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Çalışmada engelli bireylerin deneyimlerinden ve
düşüncelerinden hareketle biyoiktidarın gündelik yaşamdaki işleyiş dinamiklerinin yorumlanması
amaçlanmıştır. Bu çerçevede araştırma kapsamında 13 bedensel engelli bireyle derinlemesine
görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde etilen veriler tematik analize tabi tutularak sunulmuştur.
Araştırma sonucunda yasal ve toplumsal düzeyde engelli bedenin biyopolitikanın gerçekleşme
alanlarından biri olduğu, engelli bireylere yönelik geliştirilen politikaların gündelik yaşamda
denetim mekanizmalarına dönüştüğü sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Engellilik, Engelli birey, biyopolitika, biyoiktidar.