HAMZA-NÂME CİLTLERİNDE OLAĞANÜSTÜLÜK MOTİFİ (53. CİLDİ ÖRNEĞİ)

Özet

Bu çalışmanın amacı, Hamza-nâmelerdeki olağanüstülük motiflerini belirlemektir. Çalışma 53. cilt
ile sınırlandırılmıştır. Hamza-nâmeler, Hz. Hamza’nın şehit edilmesinden sonra Araplar arasında
onun kahramanlıklarının anlatıldığı olayların destanlaştırılmasıyla oluşmuştur. Eser, ilerleyen
yıllarda Arap edebiyatından Fars edebiyatına taşınmış ve olağanüstü olayların da eklenmesiyle
menâkıbnâme özelliğinden uzaklaşmıştır. Fars edebiyatı aracılığıyla Türk edebiyatına geçmiş ve
Türkler arasında oldukça rağbet görmüştür. Eski Anadolu Türkçesi dönemini de kapsayan destan
döneminden halk hikâyeciliğine geçiş döneminde yazıya aktarıldığı düşünülmektedir. Sözlü bir
gelenekten gelen bu eser sade ve anlaşılır bir dille kaleme alınmıştır.
Hamza-nâmedeki olağanüstülük motifleri belirlenirken, Thompson’un “Halk Edebiyatı Motif
İndeksi”nde yer alan olağanüstülük maddesi ölçütleri kullanılmıştır. Thompson'ın "Halk Edebiyatı
Motif İndeksi", halk hikâyeleri, mitler ve efsanelerde bulunan motiflerin kapsamlı bir kataloğudur.
Bu indeks, çeşitli motifleri sınıflandırmak için standart bir sistem sunar ve araştırmacılara farklı
hikâyeler ve kültürel bağlamlar arasında doğaüstü öğeleri karşılaştırma ve analiz etme imkânı
sağlar.
Çalışma sonucunda Hamza-nâme 53. ciltte çok sayıda olağanüstülüğe ulaşılmıştır. En dikkat çekeni
olağanüstü insanlardır. Bununla birlikte özgün eserler için önemli bir yere sahiptir. Metinde geçen
bu olağanüstülükler edebiyat, tiyatro, müze vb. şekilde kültürel alanlardan ulusa ve hatta dünyaya
taşınıp önemli bir veri kaynağı oluşturur.