GILGAMIŞ DESTANI’NDA DOĞA-KÜLTÜR KARŞITLIĞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Özet

Çalışmamız, bilinen ilk yazılı destan metni olan Sümerlere ait Gılgamış Destanı’nın Claude L.
Strauss’un karşıtlıklar teorisi yöntemiyle doğa-kültür çatışması perspektifinde incelenmesini
içermektedir. Gılgamış Destanı MÖ 2100’lerden kalma, bilinen ilk yazılı mitik-epik manzume
olarak kabul görür. Gılgamış ve onun en yakın dostu Enkidu’nun başlarından geçen maceraları
anlatır. Gılgamış zalim bir kralken, zamanla bir kahramana dönüşür. Endiku isimli primitive genç
adam ona yoldaşlık eder, aralarında derin bir bağ kurulur.Enkidu ilerleyen zamanlarda doğa ile olan uyumunu yitirir, güçten düşer ve ölür. Gılgamış ise daha
sonra ölümsüzlüğün peşine düşer ve hayatın gerçekliği ile yüzleşir. Çalışmamızın temel yöntemi
Fransız antropolog, etnolog ve yapısalcı antropolojinin en önemli ismi olan Claude Lévi-Strauss’un
ikili karşıtlıklar kuramı üzerinden destana zıtlıklar açısından yaklaşmaktır. En başta doğa-kültür
çatışması/ uyum arayışı olmak üzere; kaos-kozmos, yer-gök dikotomisi, cennet- cehennem, iyikötü, aydınlık- karanlık, kutsal-profan vb. karşıtlıklarına dair analizler tespit edilen örnek pasajlar
aracılığıyla sunulmuştur. Tüm bunlar ışığında denilebilir ki en temel zıtlık olan ve bir nefes
çizgisiyle belirlenen yaşam- ölüm zıtlığı ve inanışlarda tespit edilen, bir umut ışığı vaat eden ölüm
ötesi kavramları destan metnini büsbütün sarmıştır. Bu temel zıtlıklar ve dikotomik olarak
karşıtların birliği ilkesi destanın bağlamının, kahramanların, zamanın, mekânın ve en önemlisi de
sosyo-kültürel sembolik kodların çözümlenmesine ışık tutmaktadır.