SÖYLENCEBİLİMDEN GÖKBİLİME- KLASİK ÇAĞ YAZININDAN ÖRNEKLERLE BALİNA TAKIMYILDIZI (KETOS AITHIOPIOS)

Özet

Gök kürede seksen sekiz takımyıldız bulunur. İlkçağ’da astronomiyle uğraşanlar, takımyıldızların izdüşümlerinin oluşturdukları biçimleri, mitolojik öykülerin konusu olan kahraman ve hayvanlara benzetmişlerdi. Antik Yunalı ve Romalı astronomlar da takımyıldızları, söylencelerden esinlenerek isimlendirmişlerdi.

Bu takımyıldızlardan biri, kuzey gök kürede bulunan –ve en büyük dördüncü takımyıldız olan- “Balina”dır. Her ne kadar “Balina” diye anılsa da bu yıldız kümesine ismini veren, mitolojide Ketos (Cetus) olarak bilinen bir deniz canavarıdır. Hikâyeye göre, Etiyopya (Habeşistan) kralı Kepheus’un karısı olan Kassiopeia, öyle kibirli bir kadınmış ki kendisinin (yahut kızı Andromeda’nın) Nereidler’den katbekat güzel olmasıyla övünürmüş. Bunu işiten tanrıçalar, Poseidon’u, bu aşağılamanın intikamını alsın diye ikna etmişler. Deniz Tanrısı, ülkeye devasa bir deniz canavarı göndermiş. Yaratık, büyük bir afete sebep olunca kral ve kraliçe, Ammon’a danışmış. Kâhin, prenses Andromeda’nın canavara kurban edilmesini buyurmuş. Devasa bir kayaya zincirlenen genç prenses, yaratık tarafından parçalanacağı sırada, gökyüzünden –kanatlı atı Pegasos’a binmiş halde - inen Perseus’un eliyle kurtarılmış. Yaratığı öldüren yiğit, Andromeda’yı eş olarak almış. Çiftin çok sayıda oğlu ve bir kızı olmuş. Bununla birlikte deniz ejderi –tıpkı hikâyenin diğer kahramanları gibi-  gökteki takımyıldızlar arasına yerleştirilmiş.  

Biz, bu makalede Saka, Koç, Irmak, Ocak, Balık, Heykeltıraş ve Boğa takımyıldızlarına komşu olup Perseus Ailesi takımyıldızları içinde yer alan Balina takımyıldızına adını veren efsanevî deniz yaratığının söylencesini, Antik Yunan ve Roma Edebiyatı’ndan seçip bir araya getirdiğimiz örneklerin ışığında aktarmaktır.