KADIN AKLININ EKSİK OLDUĞUNU BİLDİREN HADÎSİN SENED VE MUHTEVA AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ (BUHÂRÎ RİVÂYETİ ÖRNEĞİ)
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15401474Anahtar Kelimeler:
Hadis, Akıl, Kadın, Noksan, Sened, MuhtevaÖzet
Kadının varlığı ve değeri üzerine tartışılan tartışmalar, genellikle kadın ve erkeğin ontolojik eşitliği, kadının toplumsal ve ailenin rolü gibi temel meseleler çevresinde şekillenmektedir. Bu soruların cevapları, inançlar, kültürel kodlar ve toplumsal kabuller çerçeve biçimlenmekte olup, farklı kültürlerde ve toplumlarda değişkenlik göstermektedir. İslam perspektifine göre kadının değeri, insanın olması ve bu değer, Kur'an ve Sünnet tarafından erkek ve kadının aynı insanlığının özüne sahip olduğu gerçeğiyle desteklenmektedir. Her iki cinsiyetin yaratılış süreci ve tamamlanan sınav eşit düzeyde bir düzeyde değerlendirilmiştir. Kur'an, kadın ve erkek arasındaki eşitlik, onun bireylerinin yaptığı amellerin karşılığının eksiksiz şekilde verildiği şeklinde ifade etmektedir. Bu bağlamda, kadın ve erkeğinin temel amacı, Allah'ın kulluk bilinciyle hareket ederek insanlığı onuruna yaraşır bir yaşam sürmek ve birbirini desteklemeyen refikler olarak, Allah'ın rızasını kazanmayı nihai bir hedef olarak izlemektir. İslam'ın kadına bakış açısının daha iyi anlaşılması için, Kur'an'ın ve Sünnet'in bu sıcaklık düzenlemeleri ile yaratılış kıssasına başvuruk önem arz etmektedir. Kadının akıl ve şifa tedavilerinin erkeğe göre eksik olup olmadığı, uzun yıllardır felsefe, din ve sosyal bilimler alanında tartışılan önemli bir düşünce. Özellikle İslâm düşüncesinde, bazı hadislerin bağlantıları üzerinden bu konuda farklı görüşler ortaya çıkarılmıştır. Bu etkili, sözlü konu tartışmasının İslam'daki kökenleri ve günümüzdeki yansımaları incelenmektedir. Çalışmanın başında, İslam'da kadının genel konumu ve kadına atfedilen değerler üzerinde durulmuştur. Daha sonra “kadının aklının eksik olduğu” yönünde yorumlanan rivâyet, hadis ilmi yöntemleriyle analiz edilmiştir. Bu hadislerin sened ve muhtevası incelenerek, farklı sohbetlerin açık olarak gösterilebileceği belirlendi. Çalışmanın amacı, bu tür hadislerin bilimsel ve kültürel bağlamlarında değerlendirilerek, günümüzde yaygın olarak yapılan yanlış anlamaların önüne geçmektir. Özellikle hadis metinlerinin harfiyen okunmasıyla yanlış anlaşılmasının yanı sıra, metinlerin ortaya çıktığı koşulların da muhafaza edilmesinin bütüncül bir yaklaşımın önemi vurgulanmıştır. Bu amaçla, öncelikle ilgili hadislerin yer aldığı eserlerdeki şerhlere (açıklamalara) başvurulmuştur. Ayrıca, klasik ve modern dönemde bu konuda kaleme alınan bazı çeşitli eserler, makaleler ve parçalar bulunmaktadır. Konuyla ilgili video ve internet kaynakları da dağıtılarak, farklı perspektiflerden elde edilen bilgiler bir araya getirildi.
Referanslar
Akdemir, Salih. “Tarih Boyunca ve Kur’ân-ı Kerim’de Kadın = Woman in History and the Qur’an”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) V/4 (1991), 260-270.
Akdeniz, Fisun-Karadağ, Figen. “Adet Döngüsünün Duygudurum Bozuklukları Üzerine Etkisi Var mıdır?” Türk Psikiyatri Dergisi 17/4 (2006), 296-304.
Altıkulaç, Tayyar. “Zehebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/180-188. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Aşık, Nevzat. Sahabe ve Hadis Rivâyeti. İzmir: Akyol Neşriyat, 1981.
Aydın, Mehmet Âkif. “Kadın (İslâm’da Kadın)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/86-94. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedruddîn Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed. Umdetü’l-Kârî fî Şerhi’l-Buhârî. 1-13 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2001.
Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emîr Alî ed-Diyânüvî. Avnü’l-Ma’bûd. 1-7 Cilt. Dımeşk: Dârü’l-Feyhâ, 2013.
Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. Riyad: Daru’s-selam, 1999.
Buhârî. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Muhammed Abdulhamid Han. Haydarâbâd: Dârü’l-maârifi’l-Osmâniyye, 1963.
Çakan, İsmail Lütfi. Hadislerle Gerçekler. İstanbul: Erkam Yayınları, 1990.
Çakan, İsmail Lütfi. İyi Müslüman 40 Hadis 40 Yorum. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
Çolak, Mücahit. “İslâm Muhakeme Hukukunda Şahitlik ve Hükümleri = In the Islamic Reasoning Law Property and Provisions”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi IX/2 (2016), 85-104.
Dalgın, Nihat. “Kadın ve Erkeğin Şahitliği ile İlgili Naslardaki Düzenlemenin İslâm Hukukuna Yansımaları Üzerine Değerlendirme”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi V/1 (2005), 1-38.
Dârimî, Ebû Abdullâh bin Abdu’r-Rahmân b. Fadl bin Behram. Sünenü’d-Dârimî. thk. Hasan Selim Esed, Dâru’l-Muğannî. 1-4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 2000.
Durmuş, Ziya. Kadınlarla İlgili Müttefakun Aleyh Hadislerin Kur’ân’a Aykırılığı İddiasının Değerlendirilmesi. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Tez, 2016.
Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuayb Arnavut-. 1-7 Cilt. Beyrût: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-esfiyâ. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’s-Saâde, 1974.
Güler, Zekeriya. “Kadın Akıl ve Din Bakımından Eksik midir?” Mehir 2 (1998), 14.
Heyet. Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Ankara: DİB Yayınları, 2011.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstî’âb fî ma’rifeti’l-ashâb. thk. Halil b. Me’mûn Şeyhâ. Lübnân: Dâru’l-Ma’rife, 2. Basım, 2012.
İbn Ebû Hâtim er-Râzî, İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed. el-Cerh ve’t-Ta’dîl. 1-9 Cilt. Haydarâbâd/Beyrut: Tab’atu Meclisi Dâîreti’l-Ma’ârifi’l-Osmâniyye/Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371.
İbn Hacer Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 1-8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410.
İbn Hacer el-Askalânî. Fethü’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 1-26 Cilt. Beyrût: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2013.
İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. 1-12 Cilt. Hindistan: Matbaatu Dâirati’l-Me’ârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. Cevâmiu’s-Sîreti’n-Nebeviyye. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
İbn Sa’d. Kitabü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 1-11 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
İclî, Ebȗ’l-Hasen Ahmed b. Abdullah b. Salih el-Kȗfi. Ma’rifetü’s-Sikât. thk. Abdulalîm Abdu’lazîm el-Bestevî. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1985.
Kâdî İyâd, Ebü’l-Fadl İyâd b. Mûsâ b. İyâdel-Yahsubî. Tertîbü’l-Medârik ve Takrîbü’l-Mesâlik. thk. Abdülkadir Sahrâvî vd. Mağrib: Matbatü Fadâle, 1. Basım, 1970.
Karaman, Hayreddin. “Kadının Şahitliği, Örtünmesi ve Kamu Görevi”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) V/4 (1991), 284-291.
Kastalânî, Ebü’l-Abbas Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. İrşâdü’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 1-10 Cilt. Mısır: Matba’atü’l-Emîriyye, 2011.
Kırbaşoğlu, Mehmed Hayri. “Kadın Konusunda Kur’ân’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) V/4 (1991), 271-283.
Kocaman, Tuğba. Kadınlar Hakkında “Aklın ve Dinin Noksanlığı” Nitelemesini İçeren Hadisin Tahrîci Tenkîdi ve Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi, Tez, 2017.
Kolektif. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006.
Küçük, Raşit. “Ebû Saîd el-Hudrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/223-224. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvattâ. 1-2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
Martı, Huriye. Hakları ve Saygınlığıyla İslâm’da Kadın. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
Mehmet Faik Bey. Saâdet-i Aile: Mutlu Yuva. İstanbul: Semerkand Aile Yayınları, 2017.
Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehzîbü’l-Kemâl. 1-8 Cilt. Beyrût: Müessesetü’l-Risâle, 2010.
Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil’ârifîn b. Nûriddîn Alî. Feyzu’l-Kadîr şerhu’l-Cami’sağîr. 1-8 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadîs, 2010.
Müslim, Ebû Hüseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. Dımeşk: Dâru’s-Selâm-, 2000.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdulfettah Ebû Ğudde. 1-9 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
Nesâî. İşretü’n-Nisâ: Hadislerle Kadın. thk. Hanifi Akın-F. Havva Özbey. İstanbul: Tahlil Yayınları, 2017.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Riyâzü’s-Sâlihîn. çev. Raşit Küçük vd. I-VIII Cilt. Erkam Yayınları, 2020.
Nevevî. Şerhu Sahîhi Müslim: el-Minhâc. 1-6 Cilt. Dımeşk: Darü’l-Feyha/Darü’s-Selam, 2010.
Özafşar, Mehmet Emin. “Hadis Tarihinde Kadın Gerçeği Üzerine”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) XIII/2 (2000), 189-202.
Rûdânî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Süleymân. Câmi’u’l-Fevâid min Câmii’l-Usûl ve Mecmu’-z-Zevâid. çev. Naim Erdoğan. 1-9 Cilt. İstanbul: Ocak Yayınları, 2011.
Sağlam, Y. Hadi. Kadınların Sosyal İçerikli İbadetleri ve Şahitliği. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
Süyûtî-el-Hindî-ed-Dehlevî-el-Bûsîrî-el-Kenkûhî-en-Nu’mânî. Şurûhu Süneni İbn Mâce. thk. Râid b. Sabrî b. Ebî Alafe. Ummân: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2007.
Taberânî, Ebü’l-Kasım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemü’l-evsât. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail Şafii. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). es-Sünen. Riyad: Dârus-Selâm, 2000.
Tuksal, Hidâyet Şefkatli. Kadın Karşıtı Söylemin İslâm Geleneğindeki İzdüşümleri. İstanbul: Otto, 4. Basım, 2012.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Akıl (Kelâm)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/242-246. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. el-Kâşif fî Ma’rifeti men lehû Rivâyetun fî’l-Kutubi’s-Sitte. thk. Muḥammed Avvâme. 1-3 Cilt. Cidde: Dâru’l-Kıble, 1992.
Zehebî. Siyeru alâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb Arnavut vd. 1-25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.
Zeylâî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Muhammed. Nasbu’r-Râye li Ehâdisi’l-Hidâye. 1-4 Cilt. Hindistan: Dâru’l-Me’mûn, 1938.
Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî. 1-10 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1985.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Mehmet TURAN
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
