METAFOR ÇEVİRİSİ: SHAKESPEARE’İN A MIDSUMMER NIGHT’S DREAM ADLI ESERİNDEKİ METAFORLARIN TÜRKÇEYE AKTARIMI HAKKINDA BİR ÖRNEK OLAY ÇALIŞMASI

Özet

Kültürel farklılıklar sebebiyle, söz sanatları çevirisinin oldukça meşakkatli olduğu bilinmektedir. Söz
sanatları arasında yer alan metaforlar da kültürel bazlı ifadeler olup, içinde var olduğu toplumun
kültürüne ayna tutmaktadır. Bundan ötürü, edebi eserlerde yer alan metaforların hedef dile çevrilmesi
çevirmenler için sorun teşkil etmektedir. Çevirmenler bu ifadeleri hedef dile çevirirken çevrilemezlik
problemiyle karşı karşıya gelebilirler ya da bu ifadelerin aktarımında sorun yaşayabilirler. Bütün
bunlar dikkate alındığında, metafor çevirisi; kaynak metindeki ifadelerin hedef dilde yalnızca dilsel
eşdeğerliklerinin bulunması etkinliği değildir. Bundan ziyade, kültürel faktörler dahil olmak üzere bir
dizi değişkeni içinde bulunduran karmaşık bir etkinliktir.
Bu kapsamda, bu çalışmanın iki amacı vardır. İlk olarak çalışma, Shakespeare’in A Midsummer
Night’s Dream başlıklı eserinde yer alan metaforların hedef dil olan Türkçeye aktarılıp
aktarılmadığını, aktarıldıysa da ne ölçüde aktarıldığını ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmanın
diğer amacı ise seçilen eserde tespit edilen metaforları hedef metne çevirirken, çevirmenin tercih
ettiği stratejileri ortaya koymaktır. Çevirmenin tercih ettiği stratejileri ortaya koymak için kaynak
metinde tespit edilen metaforlar, Van den Broeck’in (1981) metafor çevirisi için ileri sürdüğü
stratejiler kapsamında analiz edilmiştir.
Çalışmanın sonuçlarına değinmek gerekirse; çevirmenin seçilen metaforları hedef dile aktarırken en
çok ‘sensu stricto’ şeklinde yani tam anlamıyla çevirme (translation 'sensu stricto') stratejisini
kullandığı görülürken, bu stratejiyi ikame (substitution) stratejisinin takip ettiği görülmüştür. Son
olarak da çevirmenin söz konusu metaforları hedef dile aktarırken, açıklama (paraphrase) stratejisine
hiç başvurmadığı sonucuna ulaşılmıştır.