CERH LAFIZLARINDAN “ZÂHİBU’L-HADÎS” KAVRAMI VE KULLANIMI

Özet

Cerh ve ta’dîl ilmi çerçevesinde, ravilerin rivayetlerinin kabul veya reddini ifade etmek için bazı
cerh lafızları ortaya çıkmıştır. Bunlardan birisi, hadisler boşa gitmiştir, anlamına gelen “Zâhibu’lhadîs” kavramıdır. Bu kavram, ibarenin ilk kısmındaki “yürüyen” veya “geçen” anlamlarında
kullanılan “ذاهب “kelimesinden oluşturulmuştur. Zaman zaman kullanılan benzer ağır cerh
lafızlarından birisi ise “ذهب هKKKKKKحديث/Hadisi (boşa) gitmiştir” kavramıdır.
En ağır cerh lafızlarından sayılan “Zâhibu’l-hadîs”, metrûku’l-hadîs, kezzâb ve sâkıt gibi ağır cerh
lafızlarıyla aynı kategoride yer almıştır. Bu kategoride yer alan cerh lafzıları, rivayetlerin terkine
delalet etmekte olup, rivayetleri itibar için bile yazılmayacak zayıf ve münker rivayetlerde bulunan
genellikle metrûk ve yalancı raviler için kullanılmıştır. Hicri 3. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmaya
başlanan bu kavramı ilk kullananlar arasında Ahmed b. Hanbel, İmam Buharî, İmam Müslim, Ebû
Zür’a er-Râzî, Ebû Hâtim er-Râzî ve oğlu İbn Ebî Hâtim, Hâkim en-Neysaburî ve Suyûtî gibi
meşhur muhaddisler bulunmaktadır. Kaynaklarda birçok ravinin bu lafızla cerh edildiği
görülmektedir. Günümüzde de bu kavram ağır cerh lafızlarından sayılmaktadır