SİLAHLI ÇATIŞMALARDA KÜLTÜREL MALLARIN 1954 LAHEY SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA KORUNMASI

Özet

Kültürel değerler, insan onurunun ve sivil yaşamın bir parçasıdır. Dolayısıyla kültürel mallar, barış
zamanında olduğu gibi silahlı çatışmalar esnasında da öncelikli olarak korunması gereken
varlıklardır. Ancak ne yazık ki silahlı çatışmalarda kültür, çoğu zaman çatışmaların önce gelen
kurbanlarından olmuştur. Nitekim çatışmanın tarafları genellikle hedef aldığı toplumun moralini
bozmak ve üstünlüklerini göstermek için kültürel mirası askeri veya siyasi olarak hedef almaktadır.
Silahlı çatışmalar sırasında birçoğu dünya mirası olan pek çok kültürel miras yok edilmiş veya zarar
görmüştür. Kültürel mirasın yok edilmesi, insanlar arasında şiddeti, nefreti ve intikamı
körüklemekte ve çatışmalar sona erse dahi uzlaşmayı engelleyerek barışın temellerini
zayıflatmaktadır.
Uluslararası hukukta kültürel malların korunması pek çok uluslararası belgede düzenlenmiştir.
Ancak bu konuda UNESCO’nun hazırlayıp öncülük ettiği, silahlı çatışma zamanlarında kültürel
varlıkların korunmasının mihenk taşı sayılan ve bu konuda özel olarak ele alınan ilk uluslararası
düzenleme “1954 Silahlı Çatışmalar Esnasında Kültürel Varlıkların Korunması Lahey Sözleşmesi”
ayrı bir öneme sahiptir.
Uluslararası hukuk, silahlı çatışmalarda kültürel mirasın korunmasını gerektirmektedir. Ancak
yakın tarih, kültürel malların kasıtlı olarak zarara uğratılması veya yok edilmesi veya askeri bir
hedefi güvence altına almak için kullanılmasına ilişkin çok sayıda örnek sunmaktadır. Bu durum
silahlı çatışma zamanlarında uluslararası hukukun kültürel mirasa yeterli koruma sağlayıp
sağlamadığının sorgulanmasına yol açmaktadır. Çalışma, uluslararası hukuk bakımından kültürel
mallar kavramından ne anlaşılması gerektiğini, bu konuda uluslararası düzenlemelerin neler
olduğunu ve bu düzenlemelerin yeterli olup olmadığını, 1954 Silahlı Çatışmalar Esnasında Kültürel
Varlıkların Korunması Lahey Sözleşmesi temelinde incelemeyi ve bazı tespit ve yorumlarda
bulunmayı hedeflemektedir.