OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞUNUN TEDAVİSİNDE YAPAY ZEKA DESTEKLİ UYGULAMALARIN ETKİSİ ÜZERİNE SİSTEMATİK BİR DERLEME
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14610098Anahtar Kelimeler:
otizm spektrum bozukluğu, yapay zeka, yapay zeka destekli uygulamalarÖzet
Bu derleme çalışmasının amacı, otizm spektrum bozukluğunun tedavisinde yapay zeka uygulamalarının etkisini incelemektir. Yapılan bu çalışmada sistematik derleme yöntemi kullanılmış olup herhangi bir saha çalışması veya ölçek kullanılmamıştır.2016-2024 yılları arasında yayınlanmış olan Türkçe ve İngilizce literatürdeki randomize kontrollü 13 çalışma ele alınmıştır. Ele alınan bu 13 çalışma sonucunda yapay zeka destekli uygulamaların otizm spektrum bozukluğu olan bireylere farklı gelişim alanlarındaki becerilerin öğretiminde etkili olarak kullanılabilecek bir yöntem olduğu görülmüştür. Yapay zeka destekli giyilebilir davranışsal müdahalelerin, tablet tabanlı uygulamaların ve insansı robotların otizmli çocukların sosyal, duygusal ve iletişimsel becerilerinin gelişimine katkı sunduğu, göz teması kurmada, yüz ifadesi tanımada, ortak dikkat geliştirmede etkili olduğu görülmüştür. Ancak, yapay zeka uygulamalarının OSB tedavisinde daha geniş çapta uygulanabilir hale gelmesi için yapay zeka uygulamalarının OSB tedavisindeki etkinliğini doğrulamak ve genel kullanıma uygun hale getirmek için daha fazla kanıta dayalı randomize kontrollü çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Referanslar
APA (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder,5th ed.(DSM-5) Washington, DC, American Psychiatric Assosiation.
Çelik, O. T., & Buğday, B. (2022). Otizmli çocuklarda fiziksel aktivite. Anatolian Journal of Health Research, 3(1),30-32.
Griffen, B., Lorah, E. R., Caldwell, N., Hantula, D. A., Nosek, J., Tincani, M., & Lemley, S. (2023). The effects of artificial intelligence on implementors’ fidelity of instructional strategies during handwashing acquisition in children with autism. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 1-27.https://doi.org/10.1007/s10882-02309937-1
Gubenko, A., Kirsch, C., Smilek, JN, Lubart, T. ve Houssemand, C. (2021). Eğitim Robotik ve Robot Yaratıcılığı: Disiplinlerarası Bir Diyalog. Robotik ve Yapay Zeka Alanında Sınırlar, 8 , 178. https://doi.org/10.3389/frobt.2021.662030
Holeva, V., Nikopoulou, V., Lytridis, C., Bazinas, C., Kechayas, P., Sidiropoulos, G., Papadopoulou, M., & Evangeliou, A., (2024). Effectiveness of a robot ‑ assisted psychological intervention for children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 54(2), 577–593..
Köroğlu, E. (2014). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5). Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Kumazaki, H., Yoshikawa Y, Yoshimura Y, Ikeda T, Hasegawa C, Saito DN, ve diğerleri. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda robotik müdahalenin ortak dikkat üzerindeki etkisi. Moleküler otizm. 2018. Aralık;9
Marino, F., Chilà, P., Sfrazzetto, S. T., Carrozza, C., Crimi, I., Failla, C., ... & Pioggia, G. (2020). Outcomes of a robot-assisted social-emotional understanding intervention for young children with autism spectrum disorders. Journal of autism and developmental disorders, 50, 1973-1987.
Moher, D., Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG; PRISMA Group. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA Statement. Open Med. 2009;3(3):e123-30. Epub 2009 Jul 21. PMID: 21603045; PMCID: PMC3090117..
Pierce, K., Courchesne E. Evidence for a cerebellar role in reduced exploration and stereotyped behavior in autism. Biol Psychiatry. 2001 Apr 15;49(8):655-64. doi: 10.1016/s0006-3223(00)01008-8. PMID: 11313033.
Rehan, H. (2024). Revolutionizing America’s Cloud Computing, the Crucial Role of Artificial Intelligence in Promoting Innovation and Security. Journal of Artificial Intelligence General Science (JAIGS) ISSN:3006-4023 , 2 (1), 239–240. https:
Robinson, N.L, Cottier, TV ve Kavanagh, DJ (2019). Sosyal robotlar tarafından psikososyal sağlık müdahaleleri: Rastgele kontrollü denemelerin sistematik incelemesi. Tıbbi İnternet Araştırmaları Dergisi, 21 (5), e13203. https://doi.org/10.2196/13203
Scassellati, B., Boccanfuso, L., Huang, C. M., Mademtzi, M., Qin, M., Salomons, N., ... & Shic, F. (2018). Improving social skills in children with ASD using a long-term, in-home social robot. Science Robotics, 3(21), eaat7544.
Simut, R.E, Vanderfaeillie J, Peca A, Van de Perre G, Vanderborght B. Children with autism spectrum disorder make fruit salad with the social robot Probo: An interaction study. Journal of autism and developmental disorders. 2016. Jan;46(1):113–26. doi: 10.1007/s10803-015-2556-9
Srinivasan, S.M, Eigsti, IM, Gifford, T., & Bhat, AN (2016). Effects of embodied rhythm and robotic interventions on spontaneous and reactive verbal communication skills of children with Autism Spectrum Disorder (ASD): Further results of a pilot randomized controlled trial. Research on autism spectrum disorders, 27 , 73-87.
So, W.C, Wong, MKY, Lam, CKY, Lam, WY, Chui, ATF, Lee, TL, ... & Fok, DCW (2018). Use of a social robot to teach gesture recognition and production in children with autism spectrum disorder. Disability and Rehabilitation: Assistive Technology,13 (6), 527-539.
So, W. C., Cheng, C. H., Lam, W. Y., Wong, T., Law, W. W., Huang, Y., ... & Wong, W. (2019). Robot-based play-drama intervention may improve the narrative abilities of Chinese-speaking preschoolers with autism spectrum disorder. Research in developmental disabilities, 95, 103515.
So, W.C, Wong MK, Lam WY, Cheng CH, Ku SY, Lam KY, et al. Who is the better teacher for children with autism? Comparison of learning outcomes between robot-based and human-based interventions in gestural production and recognition. Developmental disability research. 2019. Mar 1;86:62–75. doi: 10.1016/j.ridd.2019.01.002
So, W.C., Cheng CH, Lam WY, Huang Y, Ng KC, Tung HC, Wong W. A Robot-Based Play-Drama Intervention May Improve the Joint Attention and Functional Play Behaviors of Chinese-Speaking Preschoolers with Autism Spectrum Disorder: A Pilot Study. J Autism Dev Disord. 2020 Feb;50(2):467-481. doi: 10.1007/s10803-019-04270-z. PMID: 31655965.
Wang, T., Ma Y, Du X, Li C, Peng Z, Wang Y, Zhou H. Digital interventions for autism spectrum disorders: A systematic review and meta-analysis. Pediatr Investig. 2024 Feb 25;8(3):224-236. doi: 10.1002/ped4.12417. PMID: 39347529; PMCID: PMC11427904.
Vahabzadeh, A., Keshav, NU, Abdus-Sabur, R., Huey, K., Liu, R., & Sahin, NT (2018). Improved Socioemotional and Behavioral Functioning in Students with Autism Following a School-Based Smart Glasses Intervention: A Multiphase Feasibility and Controlled Efficacy Study. Behavioral Sciences, 8 (10), 85. https://doi.org/10.3390/bs8100085
Valadão, C.T., Goulart, C, Rivera H, Caldeira E, Bastos Filho TF, Frizera-Neto A, ve diğerleri. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda sosyal becerileri geliştirmek için robot kullanımının analizi. Biyomedikal Mühendisliği Araştırması. 2016. Nis;32:161–75.
Wankhede, N., Kale M., Shukla M., Nathiya D., RR, Kaur, P., Goyanka, B., Rahangdale S., Taksande, B., Upaganlawar, A., Khalid, M., Chigurupati, S., Umekar, M., Kopalli, SR., Koppula, S.,Asya J Psikiyatr. 2024 Kasım;101:104241. doi: 10.1016/j.ajp.2024.104241. Epub 2024 10 Eylül.
Voss, C., Schwartz J., Daniels J., Kline A., Haber N., Washington P., et al. Effect of a wearable digital intervention to improve socialization in children with autism spectrum disorder: a randomized clinical trial . JAMA Pediatr. 2019 ; 173 : 446 – 454 . DOI: 10.1001
Yılmaz, K. (2021). Sosyal Bilimlerde ve Eğitim Bilimlerinde Sistematik Derleme, Meta Değerlendirme ve Bibliyometrik Analizler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3705-5094.
Yun, S. S., Choi, J., Park, S. K., Bong, G. Y., & Yoo, H. (2017). Social skills training for children with autism spectrum disorder using a robotic behavioral intervention system. Autism Research, 10(7), 1306-1323.
Zheng, Z., Nie G, Swanson A, Weitlauf A, Warren Z, Sarkar N. A Randomized Controlled Trial of an Intelligent Robotic Response to Joint Attention Intervention System. J Autism Dev Disord. 2020 Aug;50(8):2819-2831. doi: 10.1007/s10803-020-04388-5. PMID: 32026173.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Zülfiye ÇAKIR, Meryem KARAAZIZ
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.