İLAHİ HİTAP – İLHAM İLİŞKİSİ

Özet

İlham kelimesi sözlükte, herhangi bir şeyi kalbe bırakmak, feyiz yoluyla bildirmek, bir şeyi zihne koymak ve telkin
etmek demektir. Bu bildirme anında kişi, bunun bir ilham olduğunu ve Yüce Allah tarafından bildirildiğini bir şekliyle
anlar ve gereğini hiç tereddüt etmeden yerine getirmeye çalışır. Bu mana, özellikle Yüce Allah ve Cebrail (a.s.)
tarafından, süratli ve gizli bir şekilde zihne konulana özeldir. İlham kelimesi ayrıca yakalamak, kavramak ve keşfetmek
manasına gelen "sezgi" anlamını da ifade etmektedir. Buna göre şair ve mucidlerin zihinlerinde beliren bilgiye de ilham
denilebilir. Kur'an'da ilham kelimesi: " Allah, nefse kötülük duygusunu ve takvasını (kötülükten sakınma yeteneğini)
ilham etmiştir" (Şems,91/8) şeklinde bir yerde geçmektedir. Ayetteki " elheme" fiiline, öğretti, tanıttı, bildirdi, yarattı,
kavrattı gibi farklı manalar da verilmiştir. Buna göre ilham, tarif, talim ve tebyinden farklı olarak insanın kalbinde bir
duygu ve düşüncenin oluşmasıdır. Tıpkı Kur'an'da insan dışındaki varlıklar hakkında kullanılan "vahiy" ifadesinin
müfessirler tarafından "ilham" manasında kullanılması gibi. Söz konusu varlıklarda "vahiy/ilham" sonucu bir içgüdü,
programlama, kodlama meydana gelmektedir. Aynı şekilde tüm insanlar da bu manada diğer varlıklar gibi birinci
dereceden "fıtrat" dediğimiz "vahiy/ilham"a muhatap olmuşlardır. İlhamın ikinci derecesine ise, nübüvvet öncesi
peygamberler, peygamber olmayıp Kur'an'da Yüce Allah'ın vahyettik dediği insanlar (Hz. Meryem, Havariler, Hz.
Musa'nın annesi v.s), âlimler, evliyalar gibi mümtaz insanlar muhatap olmuşlar ve olmaya devam edeceklerdir. İlhamı,
bir işi yapıp yapmama hususunda Allah tarafından insanın iç dünyasına ilka edilen duygu şeklinde tarif etmek ve bunun
bir ilahi hitap olduğunu söylemek mümkündür. Bu makalede, ilahi hitabın bir çeşidi olan ilham, ihamın çeşitleri ve ilahi
hitap - ilham ilişkisi ele alınacaktır.