OSMANLI DEVLETİ’NDE DOKUMACI ESNAFI

Özet

Bu çalışma, Osmanlı müesseseleri içerisinde önemli yer edinen esnaflardan dokumacı esnafını konu edinmektedir. Osmanlı müesseselerini incelemeden Osmanlı’yı gerçeğe uygun bir şekilde tasvir etmek mümkün olmaz. Buradan hareketle gerek iktisadi gerek sosyal ve kültürel alanda önemli bir yere sahip olan dokumacı esnafının özellikleri, dokumacı esnafının çalışanları, dokumacı esnafının üretiminde kullandığı malzemeler ile ürettiği ürünler, dokumacı esnafının gerek loncalardan kaynaklanan, gerekse üretimin kalitesi, ürünün teslimi gibi müşteri memnuniyeti ile alakalı ortaya çıkan hukuki meseleler üzerinde durulmuştur. Dokumacılık mesleğini icra edenlere cullah denildiği, cullahların pirinin Hz. İlyâs olduğu çalışmada tespit edilmiştir. Dokumacı esnafının genellikle küçük atölyelerde ya da evlerinde çalıştıkları, dokumacıların çalışanlarının çıraklık sistemiyle yetiştirildiği, çırakların kalfalığa, kalfaların da ustalığa kadar çıkabildiği görülmüştür. Dokumacı esnafının üretimde kullandığı en önemli malzemelerinin ipek, yün ve pamuk olduğu, bu malzemelerin çeşitli ebat ve büyüklükte olan tezgâhlarda dokunduğu, yine dokuma için iğ, kirman, tarak gibi malzemelere de ihtiyaç duyulduğu anlaşılmıştır. Dokumacıların bu malzemelerle genellikle kilim ve halı dokudukları, bunun dışında da birçok giysi ve eşya da ürettikleri anlaşılmıştır. Dokumacı esnafının gerek lonca uygulamaları, gerek vergi yükümlülükleri ile müşteriden kaynaklı hukuki sorunlarla karşı karşıya kaldıkları, bu sorunların da rekabetin dengelenmesi ve ilgili esnafların haklarını koruması prensibine göre çözüldüğü görülmüştür. Dokumacı esnafının Osmanlı Devleti’ndeki konumu hakkında genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.