İSLAM DİNİNİN ETKİSİ ALTINDA YAPILAN DİVANHANELERİN MİMARİSİ

Özet

Makalede, İslam dünyasında saray komplekslerinde hükümdarların kabul salonları olan Divanhane
yapıları araştırılmıştır. Zamanına göre her ne kadar değişik adlarla mimarlık tarihi üzerinde iz
bırakmış olsalar da, aynı işlevi gören Divanhaneler, konumlarına ve dönemlerine bağlı olarak İslam
dünyasındaki yerlerini benzer mimari biçimlerle bulmuşlardır. Divanhane yapılarının
fonksiyonundan asılı olarak inkişaf projesi sürecinde mimari özelliklerinin oluşturulması
araştırmamızda incelenmiştir. Bu çalışmada birçok saray kompleksinde Divanhanelerin saray
binasından daha ihtişamlı ve lüks yapılması kanıtlanmıştır. Divanhanelerin bu şekilde
tasarlanmasının nedeni ziyaretçilerin üzerinde saltanat hakkında yüksek bir ilk izlenim yaratmaktı.
Bu mimari yapılar Emevi yönetimi sırasında İslam dünyası tarihinde iz bırakmış ve Abbasilerin
egemenliği boyunca devam ederek, İslam'a dönüşen tüm halkların saray mimarisinde kendi
özelliklerine sahip sarayların ana binası olarak oluşturulmuşdur.
İslam saray komplekslerinin bir başka özelliği, Divanhanelerin iç kısmında bir dizi apsid ve kolon
tercihi, salonun zemin ve iç mekanında çeşitli süslemelerin kullanılması ve çatısının kompleksin
diğer yapılarının çatılarından daha gösterişli tasarlanması bu yapının ana bina olmasının
kanıtıdır.Yüzyıllar boyunca mimaride farklı isimlerle bilinen sultanların Divanhane salonları
Mahkeme salonu veya Şeref mahkemesi (Arap halifeliğinde Emevi ve Abbasi mimarisi), Arz odası
ve Divani-Humayin (Türkiye'de Osmanlı mimarisi), Divan-e-Am ve Divan-e-Khas (Hint mimarisi),
Divanhâne (Azerbaycan mimarisi) kuruluşundan oluşumuna kadar daha fazla farklı isimlerle
tanınsa da, maalesef bazıları tarihte iz bırakmadan silinmiştir.Divanhaneler sadece idari sorunların çözümü ile ilgili bir tartışma yeri değil, aynı zamanda buraya
gelen misafirlerin ve halkın kabul salonları olmuştur. İncelenen tüm saray komplekslerinde
Divanhane salonlarının mimarisi saray binalarından farklı süsleme ve dekorasyonla tasarlanırdı.
Ayrıca Divanhanelerin formunda ve süslemelerinde İslam dininin sembolleri de kullanılarak bu
yapıların önemini vurgulamakta ve günümüze gizemli bilgiler taşımaktadır.