SPİNOZA’NIN TANRI ANLAYIŞI: ONTOLOJİK TEMELLERİ VE METAFİZİKSEL YAPISI
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15401423Anahtar Kelimeler:
Spinoza, Tanrı Anlayışı, Töz, Ontoloji, Zorunluluk, PanteizmÖzet
Bu makale, Baruch Spinoza'nın (1632–1677) düşünce kuralları Tanrı'nın teorikliğini, onun ontolojik temellendirilmesini ve metafiziksel özetini özet biçimini alma ele inşa hedeflemektedir. Spinoza'nın Tanrı'yı tek ve sonsuz bir töz olarak tanımlaması, tüm varoluşun içkin ve zorunlu bir temele dayandığı özgün bir ontoloji anlayışını beraberinde getirmektedir. Spinoza'nın Deus sive Natura ilkesine dayanan Tanrı-doğa özdeşliği, klasik teolojinin aşkınlık ilkesine karşı özgür, varlığın içkinlik temelinde kavrayan özgün bir ontolojik bakış açısı sunar. Bu bağlamda Tanrı, yalnızca temel neden değil, aynı zamanda evrende var olan her şeyin değişkenin dayanıklı zemini olarak kavramsallaştırılır. Çalışma, Spinoza'nın Tanrı anlayışını; töz, sıfat, doğa, kayıtlı, özgürlük ve nedensellik gibi temel kavramlar etrafında ele alarak, onun Tanrı tasavvurunun hem ontolojik değişimi hem de metafiziksel olarak kırılmasını çözümlemeyi hedeflemektedir. Aynı zamanda söz konusu anlayışın panteizm ve pan-enteizm felsefesinin tarihinde neden çok boyutlu ve özgürlüğe sahip olduğu tartışılmaktadır. Bu doğrultuda çalışma Tanrı'nın yalnızca ne olmadığı, varoluş biçimine, etkinliğine ve insanın aklıyla nasıl kavrandığına da odaklanarak, Spinoza'nın felsefesinin günümüzde özgün ve sistemli bir metafizik düşünür olduğu belirtilmektedir. Spinoza'da Tanrı düşüncesinin sürdürülebildiği, yalnızca ontolojik sistem değil, aynı zamanda etik, özgürlük ve bilgi anlayışının da anlamanın anahtarı niteliğindedir. Bu kapsamlı makale Spinoza'nın Tanrı anlayışını sistematik bir bütünlük içinde ele alarak, hem klasik metafiziğin yeniden düşünülmesi hem de çağdaş ayrılık tartışmalarına alternatif bir ontolojik çerçeve sunma potansiyelini vurgulamaktadır.
Referanslar
Adıvar, A. (1969). İlim ve Din, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Arıcan, M. K. (2015). Panteizm, Panenteizm ve Ateizm Bağlamında Spinoza’nın Tanrı Anlayışı, Hece Yayınları, Ankara.
Curley, E. (1991). “On Bennett’s Interpretation of Spinoza’s Monism”. God and Nature: Spinoza’s Metaphysics (Ed. Y. Yovel). Leiden: E.J. Brill.
Flew, A. (2007). There is a God: How The World’s Most Notorious Atheist Changed His Mind, Harper Collins Publishers, New York.
Fransez, M. (2012). Spinoza’nın Tao’su: Akıllı inançtan inançlı akla. Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.
Gökberk, M. (2008). Felsefe Tarihi. Remzi Kitabevi, İstanbul.
Harris, E.E. (1992). Spinoza’s Philosophy: An Outline, Humanities Press, London.
Israel, J. (1996). The Banning of Spinoza’s works in the Dutch Republic. (Ed. W.V. Bunge & W. Klever , Disguised and overt Spinozism around 1700, ss. 3-16, New York-Köln.
Klever, W. N. A. (1996). “Spinoza’s Life and Works”. (Ed. D. Garrett), The Cambridge Companion to Spinoza, ss. 13-60, Cambridge University Press, New York.
Scruton, R. (1986). Spinoza, Oxford University, New York.
Spinoza, B. (2002a). “Short treatise on God, Man, and His Well-Being” (Çev. S. Shirley; Ed. Michael L. Morgan), Benedictus de Spinoza: Complete Works, s.31-108, Hackett Publishing Company, Cambridge.
Spinoza, B. (2002b). “Political Treatise” (Çev. S. Shirley; Ed. Michael L. Morgan), Benedictus de Spinoza: Complete Works, ss. 676-754, Hackett Publishing Company, Cambridge.
Spinoza, B. (2002c). “The Letters” (Çev. S. Shirley; Ed. Michael L. Morgan), Benedictus de Spinoza: Complete Works, ss. 755-961, Hackett Publishing Company, Cambridge
Spinoza, B. (1677/2019). Ethica (Çev. Çiğdem Dürüşken), Alfa Yayıncılık, İstanbul.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Buşra AŞIK BİRLİK
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
