AKSARAY YÖRESİNDE DOKUMA ÖNCESİ HAZIRLIK İŞLEMLERİ

Özet

Dokuma sanatının çok eski dönemlerden beri var olduğu Aksaray Selçuklu ve Osmanlı döneminde
de önemli bir halı dokuma merkezi olduğunu beyan eden kaynaklar bulunmaktadır. Halı ve kilim
dokuma da kullanılan dokuma iplerin eskiden beri dokumacılar tarafından el emeği ile elde edildiği
bilinmektedir. Ancak günümüzde gelişen teknoloji ile el emeğiyle ile elde edilen dokuma iplerinin
birçoğunun yerine hazır fabrikasyon üretimi olan ipler kullanıldığı görülmektedir.
Koyunların sırtından kırkılarak elde edilen ve bölgesel olarak kalitesine göre ayrılan yünlerin
yıkanarak temizlenmesi, hallaç makinesi ile çırpılması ve daha sonra kirman, çıkrık ve iğ gibi ip
eğirme aletleri ile eğrilmekte idi.
Yünün kalitesini bölgesel olarak sırtının yünü daha kaliteli bacak ve karın altı yünler daha az
kaliteli olarak ayrılmaktadır. Daha çok dokumada sırt bölgesinin yünü kullanılmaktadır.
Günümüzde artık çırpma işlemi makine ile yapılmakta ve daha sonrasında tarak adı verilen makine
ile söme yani yumak haline getirilerek ip eğirme aletleri ile eğrilmektedir.
İplerin eğrilmesinde kullanılan aletlerden çıkrıkta zamanla değişime gitmiş ilk olarak ayak gücüyle
dönen çarkların yerini elektrik ile dönen çıkrıklar almıştır. Zamanla dokuma iplerinde el emeği ile
üretilen iplerin yerine hazır üretimi olan iplere zamanla talep artmıştır.
Bu çalışma ile genel olarak Aksaray ve çevresinde dokumada kullanılan iplerin elde edilmesi ve
işlem basamakları üzerine alan araştırması yapılarak, yapılan görüşmeler ve elde edilen bilgilerin
yazılı literatür olarak paylaşımı amaç edinilmiştir.